Dichter aan het front

Oorlog leidt tot doden en gewonden, maar kruipt ook onder de huid. Soldaten aan het front lopen zware trauma’s op. Hoe pep je ze op? Roman Kandybur is militair psycholoog en leert militairen omgaan met heftige oorlogservaringen. Zelf blijft hij vrolijk en optimistisch. Ook al weet hij dat de mentaal opgelapte soldaten terug moeten naar de linies en dan groot risico lopen om te sneuvelen. ___ Reportages: Michiel Driebergen Script, regie, montage: Edwin Koopman Research: Kateryna Shutalova Verteller: Jair Stein Koor: Sophie Derkzen, Laura Stek, Maren Merckx  Oekraïense stem: Yurii Prykhodon Met dank aan: Vasiliy Vasilyovits Vertaling: Tobias Wals Muziek: Darko Pesic e.a. Online, beeld: Edwin van de Scheur, Joey Chan Marketing: Thijs Maas Productie: Annelou Vijver Eindredactie, idee: Herman Schulte Nordholt

Oleksiy Yukov heeft een heel ongewone ‘baan’ aan het front: hij ruimt lijken. Niet alleen van gesneuvelde Oekraïners, maar ook van omgekomen Russen. Want die lichamen worden geruild. Dus wordt Oleksiy als geen ander direct geconfronteerd met de macabere gevolgen van de oorlog en de dood. Onder levensgevaarlijke omstandigheden probeert hij zoveel mogelijk ‘mens te blijven’ en de menselijke waardigheid in stand te houden. Hij ziet elke dode als een levende ziel, die recht heeft op een fatsoenlijke begrafenis. Ook de Russen hebben een familie die op ze wacht.

In het tweede deel van 'Dichter aan het front' is Yaryna Chornohuz de hoofdpersoon. Zij is dronepiloot en probeert met haar kamikaze-drones zoveel mogelijk Russen te doden. 'Als ik het doe, dan hoeven onze kinderen het niet te doen.' Haat is geen goede motivatie, vindt ze zelf, maar ze heeft al zoveel vrienden en dierbaren verloren. Haar gedichten gaan over wat er bezet en vernietigd is, waardoor veel Oekraïners zich gedwongen voelen hun leven in het teken te zetten van de strijd. Tegelijk is Yaryna ook vol liefde voor haar elfjarige dochter, die zij al vier jaar lang heel erg mist. Yaryna droomt van de dag dat ze weer samen kunnen zwemmen in de rivier, iets dat haar dochter zo graag doet.

Maksym Kryvtsov, soldaat en dichter, neemt je mee naar het Oekraïense front. Samen met verslaggever Michiel Driebergen leidt hij ons door die ‘andere zone’ waar de vredige wereld ver weg is. En waar totaal andere normen en waarden gelden. Om echt te begrijpen wat oorlog met je doet, moet je volgens Maksym terecht bij dichters en schrijvers, die net als hijzelf de poëzie nodig hebben om niet krankzinnig te worden in de loopgraaf. 'Ik weet van de hemel, spring in mijn bed. Een bofkont ben ik, ik heb mijn benen nog', dicht hij. Maar met Maksym is iets bijzonders aan de hand...

Wat doet oorlog met je? Hoe kun je in de loopgraven van Oekraïne nog mens blijven? En, hoe vertel je over indringende ervaringen bij het front: die ‘andere zone’ waar de wetten van het normale leven niet gelden? De vierdelige verhalende podcastserie Dichter aan het front zoekt het antwoord in de poëzie. Want opvallend veel Oekraïense soldaten blijken te dichten. Via hun gedichten en persoonlijke notities maken deze oorlogsdichters invoelbaar wat in gewone taal niet te vangen is. En proberen ze hun eigen menselijkheid te redden. Van de makers van de podcast Stad in oorlog: Michiel Driebergen, Edwin Koopman en Kateryna Shutalova. Een productie van VPRO’s Bureau Buitenland voor NPO Radio 1. ___ Reportages: Michiel Driebergen Script, regie, montage: Edwin Koopman Research: Kateryna Shutalova Verteller: Jair Stein Koor: Sophie Derkzen, Laura Stek, Maren Merckx  Oekraïense stem: Yurii Prykhodon Met dank aan: Vasiliy Vasilyovits Vertaling: Tobias Wals Muziek: Darko Pesic e.a. Online, beeld: Edwin van de Scheur, Joey Chan Marketing: Thijs Maas Productie: Annelou Vijver Eindredactie, idee: Herman Schulte Nordholt